बदल

जेव्हा मी आरशात बघतो तेव्हा समजतच नाही मला हा कोण? की समजतंच नाही मला मी कोण? साहेब, दिवसा दिवसाला, तासा तासाला, सेकंदा सेकंदाला माणूस बदलत असतो? मी बदलत असतो बहुतेक साहेब. कालचा मी मला आज ओळखू येत नाही, साहेब. अनोळखी वाटतो.

पहिली ते दहावी प्रत्येक पुस्तकाच्या पहिल्या पानावर प्रतिज्ञा होती. भारत माझा देश आहे, सारे भारतीय माझे बांधव आहेत, कसली तरी परंपरा आणि कसला तरी पाइप, अरे पाइप नाही साहेब, माफी करा, पाईक, पाईक. परंपरेचा पाईक वगैरे होण्याची पात्रता कुणाच्यातरी अंगी यावी म्हणून कुणीतरी सदैव प्रयत्न करणार होता. कोण करणार होता प्रयत्न, साहेब? आयला एक वेळ अशी होती की प्रतिज्ञा एकदम तोंडपाठ होती. अर्थाचं माहीत नाही, पण प्रतिज्ञा तोंडपाठ होती. आज आता इथे ती लिहावीशी वाटली साहेब, पण आठवली नाही. आठवली नाही म्हणून गूगल केली, तरी मिळाली नाही. कोणत्यातरी साहेबाने पहिल्या दोन ओळी लिहून ठेवल्यात कुठेतरी तेवढ्या मिळाल्या, पण पुढचं काय? साहेब, दहा वर्ष जेव्हा जेव्हा पुस्तक उघडलं तेव्हा तेव्हा दिसली होती ती. नाय आठवत तरीही. नाही साहेब, पाठ होती, पण म्हटलं ना माणूस सेकंदा सेकंदाला बदलत जातो, पुढचं पाठ आणि मागचं सपाट तसंच काही तरी झालं असणार साहेब.

कधीतरी कुठेतरी मराठ्यांचा इतिहास वगैरे वाचला होता. नाही नाही, तेव्हा मराठ्यांना आरक्षण नव्हतं साहेब, तेव्हाची गोष्ट सांगतोय. मुसलमानांना तेव्हा गनीम वगैरे म्हणायचे. पुरंदरे बिरंदरे असे कुणीतरी होते लेखक. त्यांनीच लिहून ठेवलं होतं कुठेतरी, गनीमांनी आपल्या मराठी मुलखावर आक्रमण वगैरे केलं, घरांवरून गाढवांचे नांगर फिरवले साहेब, गाढवांचे, पैसा अडका लुटलाच, पण आपल्या पोरी बाळींची अब्रूपण लुटली साहेब. काटा यायचा अंगावर, वाटायचं आता उठावं आणि ती भवानी तलवार, का भाला, का धनुष्य घ्यावं, जे काही म्हणतात ना साहेब, ते घ्यावं आणि छाटावीत मुंडकी त्या गनीमाची. नशीब साहेब. माझं आणि गनीमांचं. तेव्हा आम्ही कधी समोरासमोर आलो नाही. पण माणूस सेकंदा सेकंदाला बदलत असतो साहेब. काटा बिटा येणं कधीच बंद झालं साहेब. हल्ली आम्ही पेपरात आलेल्या बलात्काराच्या बातम्या मिटक्या मारत वाचतो साहेब.

सेकंदा सेकंदाला माणूस बदलतो साहेब, सेकंदा सेकंदाला. म्हणूनच आरशात स्वतःला पाहिलं तर वाटतं हा कोण? कोण हा? एकदा रस्त्यात चालताना दोन रुपयाची नोट मिळाली होती. ओ, आश्चर्य वाटून घेऊ नका साहेब. तेव्हा दोन रुपयांची नोट होती, तेव्हाचा काळ, इथे तिथे पाहिलं, रस्त्यावरची नोट हळूच उचलली आणि दोन रुपयाची चॉकलेटं आणून एकट्याने खाल्ली साहेब. खाल्ली पण पचली नाहीत. कुणाचे तरी दोन रुपये आपला हक्क नसताना आपण उचलले आणि वापरले ह्याचंच मोठं गिल्टी फीलिंग येऊन राहिलं होतं साहेब, पण हल्ली बघा, नोट दिसली की आपण उचलतो साहेब, माझी, ह्यांची की त्यांची ह्याचा विचारच करत नाही साहेब, नोट फेको तमाशा देखो असं कुठेतरी कुणीतरी न शिकवतासुद्धा शिकलो साहेब. आता आपण नोटा फेकतो आणि तमाशा देखतो साहेब, आणि दुसऱ्या कुणी नोटा फेकल्या की आम्हीही तमाशा दाखवतो साहेब,

काय झालं काही कळलं नाही साहेब. कधी कधी वाटतं साला मी एक अमिबा आहे. एकपेशीय पण चित्र विचित्र आकारात बदलणारा एक हिडीस प्राणी. कधी काळी असं नव्हतं साहेब. एक नाकासमोरचा म्हणतात ना तसा रस्ता होता, आणि सरळ म्हणतात ना तसं वळण होतं. जीवन फार साधं होतं. आम्ही सरळ वळणाने नाकासमोरचा रस्ता चालत होतो साहेब. पण काय आहे की माणूस सेकंदा सेकंदाला बदलत असतो साहेब. आयुष्यभर नाकासमोरच्या रस्त्यावरच्या सरळ वळणावर मुक्काम करून राहिलेले लोक पाहिले साहेब. रस्त्याच्या बाजूला असलेल्या उघड्या गटारांतल्या किड्या मुंग्यांसारखं त्यांचं आयुष्य. त्यांच्याकडे बघता बघता माझा रस्ता कधी वळला मला कळलंच नाही साहेब,

सुंभ गेला तरी पीळ जळत नाही म्हणतात. तसंच काहीसं कधीतरी होतं साहेब. कुठेतरी एखादी बातमी पाहून मेंदूच्या सांदीकोपऱ्यात "वास्तवाच्या भाना"ची दुलई पांघरून बसलेला शिवाजी खडबडून जागा होतो साहेब. कुठलीतरी डॉक्युमेंट्री पाहून साहेब, कधी काळी घेतलेल्या कुठल्यातरी शपथा आठवतात साहेब, कुणाच्यातरी दुःखासाठी अजूनही डोळ्याचा एक बारीकसा कोपरा कणभर ओला होतो साहेब.

पण माणूस सेकंदा सेकंदाला बदलत असतो. असं काही झालं की हल्ली बाजारात एक उत्तम औषध मिळतं. त्या औषधाचे दोन घोट मारतो साहेब. खवळून उठलेल्या शिवाजीला झोप अनावर होते साहेब, तो त्याची काय ती भवानी का काय म्हणतात ना सुरंदरे, ती म्यानात घालतो नि खुंटीला टांगून खुशाला "वास्तवाच्या भाना"त गुरफटून झोपी जातो साहेब. घोकून घोकून कोरलेल्या शपथा पुसट होत जातात साहेब, ओलावलेले डोळ्याचे कोपरे कोरडे ठाक होतात साहेब.

म्हणून साहेब, म्हणून आरसा हल्ली बघवत नाही. आणि जेव्हा मी समोरच्या आरशात बघतो तेव्हा समजतच नाही मला हा कोण? की समजतंच नाही मला मी कोण? म्हणजे खरंच एक मोठं कंफ्युजन आहे.